Φωτογραφίες, βίντεο και κείμενα εισηγήσεων
από την εκδήλωσή μας της 8/10/24
για την παρουσίαση του βιβλίου του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου
"Η ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ
Γ΄ Κύκλος : Η 3η Κομμουνιστκή Διεθνής (Β΄ τόμος)"
Με μεγάλη ανταπόκριση έγινε στις 8 Οκτωβρίου 2024 στις 7.30 μμ στο Β΄ ΚΑΠΗ Αλίμου (Ελ.Βενιζέλου 17, Άνω Καλαμάκι) η παρουσίαση του βιβλίου του ιδρυτικού μας μελους Τάκη Μαστρογιαννόπουλου
Η Άνοδος και η Πτώση των Εργατικών ∆ιεθνών, Γ΄ Κύκλος : Η 3η Κομμουνιστκή Διεθνής (Β΄ τόμος).
Για το βιβλίο και το θέμα που πραγματεύεται μιλησαν ο Κώστας Αθανασίου, μεταφραστής, ο Παύλος Κλαυδιανός, δημοσιογράφος, η Άννα Μαραγκάκη, μεταφράστρια και επιμελήτρια εκδόσεων και ο συγγραφέας. Ακολούθησε συζητηση, τοποθετήσεις και ερωτήσεις από τους παριστάμενους και τις παριστάμενες.
Όπως μας είπε ο συγγραφέας για το έργο του, προκειται για "μια ιστορική αφήγηση μέσα σε εποχές βαθιά συντηρητικές και μια απάντηση στους αναθεωρητές της ιστορίας".
Ενώ ο Π.Κλαυδιανός ανέφερε οτι "Μιλώντας για την Κ.Δ. ουσιαστικά μιλάμε για την άνοδο και την πτώση του Κομμουνιστικού Κινήματος του 20ού Αιώνα. Δηλαδή, για την ήττα της προσπάθειας θεμελίωσης του Σοσιαλισμού τον περασμένο αιώνα. Αυτό απαντά και στο ερώτημα: “έχει ενδιαφέρον ένα τέτοιο θέμα σήμερα, να το συζητάμε, σε τι μας βοηθάει”. Η διαδρομή από τη θεμελίωση στην άνοδο και μετά την πτώση της κομμουνιστικής επαγγελίας δεν έχει μόνο ιστορικό ενδιαφέρον. Έχει ιδεολογικό και πολιτικό. Όσοι έχουν όραμα τον Σοσιαλισμό του 21ου αιώνα πρέπει να γνωρίζουν την ήττα της προσπάθειας του 20ού."
Γιατί «η τελευταία στιγμή ανήκει σε εμάς. Η ανησυχία τους είναι ο δικός μας θρίαμβος» όπως δήλωσε μέσα από το κελί του ο αναρχικός Μπαρτολομέο Βαντσέτι, λίγο πριν οδηγηθεί στην ηλεκτρική καρέκλα μαζί με τον σύντροφό του Νικόλα Σάκο (από την εισήγηση της Άννας Μαραγκάκη).
Τις πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις μπορείτε να ακούσετε στο βίντεο στο κανάλι μας στο YouTube
https://www.youtube.com/watch?v=zEqGg2HLba8
καθώς επίσης αυτές της Άννας Μαραγκάκη, του Παύλου Κλαυδιανού και (την πλήρη) του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου μπορείτε να τις διαβάσετε πιο κάτω, μετά τις φωτογραφίες.
Φωτογραφίες από τη βραδιά που έκλεισε με ένα μικρό κέρασμα.
___________________________________________________________________________________
Άννα Μαραγκάκη
Μεγάλη υπόθεση, στ' αλήθεια, να διαβάζεται ένα ιστορικό βιβλίο, με ασύλληπτο όγκο πληροφοριών, σαν μυθιστόρημα. Να μην μπορείς να το αφήσεις απ' τα χέρια σου και να γυρίζεις ανυπόμονα τις σελίδες, προσδοκώντας να βρεις εκεί απαντήσεις σε επίμονα ερωτήματα και αγωνίες βαθιές. Αυτή είναι η περίπτωση του βιβλίου που παρουσιάζεται σήμερα, της Ανόδου και της πτώσης των εργατικών διεθνών, του Τάκη Μαστρογιαννόπουλου.
Μέσα από εξαντλητική έρευνα των πηγών, και με ολοζώντανη γλώσσα, ο συγγραφέας εξιστορεί με αφηγηματική μαεστρία και απίστευτο πλούτο λεπτομερειών τις ιδεολογικές ζυμώσεις και διαμάχες που έλαβαν χώρα στους κόλπους της Γ' Κομμουνιστικής Διεθνούς, από την ίδρυσή της ώς την οριστική της διάλυση το 1943. Η αφήγηση ξετυλίγεται στον διπλό άξονα του χώρου και του χρόνου. Παρακολουθούμε την πορεία και τη δράση της Κομιντέρν, στην Ευρώπη, αλλά και τις ΗΠΑ και την Κίνα, από τις παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ώς την καρδιά του Δεύτερου, περνώντας από τα ταραγμένα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Ποιοι είναι οι ήρωες αυτού του βιβλίου; Με μικρότερους ή μεγαλύτερους ρόλους, ηγέτες σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, την Κίνα και τις ΗΠΑ• επικεφαλής και μέλη εργατικών συνδικάτων και οργανώσεων, αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων• δημοσιογράφοι, ιστορικοί, λογοτέχνες, θεωρητικοί του μαρξισμού, στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες, εργάτες, αγρότες, φοιτητές. Μεγάλες ιστορικές φυσιογνωμίες και δίπλα τους το ανώνυμο πλήθος, όλοι αυτοί που κατεβαίνουν στους δρόμους, που διεκδικούν και ματώνουν.
Η μαεστρία του συγγραφέα έγκειται ακριβώς στο ότι είναι απόλυτα, σε κάθε σελίδα παρών, ενώ φαινομενικά απουσιάζει. Αφήνει τα γεγονότα να μιλήσουν από μόνα τους. Στην αφήγηση παρεμβάλλει διαρκώς προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα κοσμοϊστορικά γεγονότα της εποχής, και παραθέτει αποσπάσματα ιστορικών, θεωρητικών και λογοτεχνικών κειμένων, συνδυασμένα με πλήθος άλλων πηγών. Μέσα από αυτή την ποικιλία, την πολυφωνία, την αντίθεση και τη σύνθεση ιδεών, αντιλήψεων και οπτικών, σχηματίζει ο αναγνώστης μια πλούσια και σφαιρική εικόνα της περιόδου. Όπως ακριβώς συμβαίνει σε ένα καλογυρισμένο ντοκιμαντέρ, όπου η αλήθεια, η ιστορική αλήθεια, αναδύεται αβίαστα και μας καθηλώνει με την ωμότητα και τη δύναμή της.
H τριακονταετία την οποία χονδρικά καλύπτει ο παρών τόμος σημαδεύεται από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, την Οκτωβριανή Επανάσταση, την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού στην Ευρώπη, τη Μεγάλη Ύφεση και το χρηματιστηριακό κραχ στις ΗΠΑ, τη Μικρασιατική Καταστροφή στην Ελλάδα, κλπ. Τα αριστερά κόμματα, που συγκροτούνται σταδιακά ανά την υφήλιο, έρχονται αντιμέτωπα με τεράστια κοινωνικά προβλήματα στις χώρες τους και, πολύ σύντομα, με το ξέσπασμα του φονικού Μεγάλου Πολέμου.
Πρώτο πεδίο δράσης, λοιπόν: η αντίδραση και η αντίσταση στον Πόλεμο.
Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας στο πρώτο μέρος του βιβλίου, αντιπολεμικές απόψεις εκφράζονται από πολύ νωρίς στους κόλπους του εργατικού κινήματος. Διαβάζουμε, σε ένα μανιφέστο του βρετανικού Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος με τίτλο Οι Γερμανοί Εργάτες είναι σύντροφοί μας:
«Για εμάς, που είμαστε σοσιαλιστές, οι εργάτες της Γερμανίας και της Αυστρίας είναι όχι λιγότερο από τους εργάτες της Γαλλίας και της Ρωσίας σύντροφοι και αδελφοί. Απέναντι στη βοή των όπλων, εμείς στέλνουμε τη συμπάθεια και τους χαιρετισμούς μας στους Γερμανούς σοσιαλιστές. Δεν είναι εχθροί μας, αλλά πιστοί φίλοι. Ζήτω η ελευθερία και η αδελφοσύνη! Ζήτω ο διεθνής σοσιαλισμός!» (σ. 69)
Τον Σεπτέμβριο του 1915, εξάλλου, πραγματοποιείται στο Τσίμερβαλντ της Ελβετίας η συνδιάσκεψη της αριστερής πτέρυγας της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η οποία καταδικάζει τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Μα και στις μακρινές ΗΠΑ οργανώνονται μεγάλες διαδηλώσεις με αίτημα τη μη συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο. Διαβάζουμε, στη σελίδα 214, ένα εξόχως επαναστατικό και διεθνιστικό κείμενο, το Μανιφέστο της Ένωσης Σοσιαλιστικής Προπαγάνδας:
«Καταγγέλλουμε έντονα όλα τα είδη των σοσιαλ-πατριωτών και των σοσιαλ-ιμπεριαλιστών ότι είναι αντίθετοι με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Αντί του εθνικισμού πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει απ' το χέρι μας για να προωθήσουμε τον αληθινό διεθνισμό της εργασίας. Επιδοκιμάζουμε τη θέση της αριστερής πτέρυγας των σοσιαλιστών της Ευρώπης και δεσμευόμαστε να εργαστούμε αρμονικά μαζί τους για την οικοδόμηση της Τρίτης Διεθνούς και, στις ΗΠΑ, για την αναδιοργάνωση του σοσιαλιστικού κόμματος της χώρας».
Δεύτερο πεδίο δράσης, λοιπόν, στενά συνδεδεμένο με το πρώτο: οι εργατικές και κοινωνικές διεκδικήσεις.
Σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στις ΗΠΑ, εκφράζονται αιτήματα όπως: μείωση του ωραρίου, εθνικοποίηση και δημοκρατικός έλεγχος των δημόσια παρεχόμενων υπηρεσιών, όπως οι σιδηρόδρομοι και η ηλεκτρική ενέργεια, καθιέρωση κατώτατου εθνικού μισθού, καλύτερες αμοιβές και βελτίωση των συνθηκών εργασίας, πάταξη της ανεργίας. Μεσούντος του Πολέμου, γεννιέται το κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών και κηρύσσονται γενικές απεργίες με τεράστια συμμετοχή. Όπως αυτή των 9.000 μηχανουργών του Κλάιντ, στη Σκοτία, που έδειξε ότι η εργατική τάξη δεν ήταν διατεθειμένη να αποδεχθεί μια δήθεν πατριωτική πολιτική που υποδείκνυε ότι εν καιρώ πολέμου οι εργάτες θα πρέπει να εγκαταλείπουν το όπλο της απεργίας. «Με ή χωρίς πόλεμο, οι εργάτες θα φροντίσουν πως τα σωματεία δεν θα περάσουν στην αφάνεια», λέει ο εκπρόσωπος της αριστερής πτέρυγας του Βρετανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Απεργίες ξεσπούν και στη Φιλανδία, την Ισπανία, την Ελλάδα, τις ΗΠΑ. Eκεί μάλιστα, μπροστά στην εκρηκτική άνοδο τoυ εργατικού κινήματος, το FBI ιδρύει ειδικό οργανισμό ενάντια στη «ριζοσπαστική δραστηριότητα» και οργανώνει, το 1919, τον «πρώτο διωγμό εναντίον των κόκκινων».
Μετά τον Πόλεμο, διαβάζουμε στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, το εργατικό κίνημα γιγαντώνεται. Η γενική απεργία του 1926 στη Βρετανία, που ξεκινά από τους ανθρακωρύχους, επεκτείνεται στις μεταφορές, τους οικοδόμους, τους τυπογράφους, τους εργάτες στο γκάζι, τον ηλεκτρισμό και τη βαριά βιομηχανία. Λήγει, ωστόσο, άδοξα. Αιτία, παρατηρεί ο συγγραφέας, οι τραγικοί χειρισμοί της ηγεσίας της βρετανικής Συνομοσπονδίας Εργατικών Κινημάτων.
Διότι, σε καμία φάση της περιόδου που εξετάζει ο παρών τόμος, ούτε και πρωτύτερα ή μετέπειτα, δεν λείπουν οι βεβιασμένες συνθηκολογήσεις, τα λάθη, οι εσφαλμένες εκτιμήσεις, οι υπαναχωρήσεις, οι μικρότερες ή μεγαλύτερες προδοσίες. Όπως δεν λείπουν και οι σφοδρές εσωτερικές συγκρούσεις και διαμάχες, οι αλληλοκατηγορίες, οι διασπάσεις. Εξού και oι αγωνιώδεις προσπάθειες για ενότητα, για σχηματισμό συμμαχιών, για συγκρότηση ενιαίων μετώπων. Ενότητα στα συνέδρια, στα κοινοβούλια, αλλά και στον δρόμο, ακόμα και στο πεδίο της μάχης, όπως στην Ισπανία της δεκαετίας του 1930. Προκαλούν ρίγη συγκίνησης τα λόγια του κομμουνιστή Χοσέ Ντίαθ, που ανακαλεί την περίφημη εξέγερση των Αστουριών:
«Η σημαία της εξουσίας των εργατών και των αγροτών κυμάτιζε θριαμβευτικά επί 15 ημέρες στην Αστούριας. Οι εργατο-αγροτικές συμμαχίες πήραν την εξουσία, παλεύοντας με το όπλο στο χέρι. Αυτή η ένδοξη κίνηση των συντρόφων μας στην Αστούριας θα ζει για πάντα στη μνήμη όλων των εξεγερμένων. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα αδέλφια μας, οι ήρωές μας εκεί, πάλεψαν όλοι μαζί χέρι χέρι. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, αν θέλουμε να νικήσουμε σε όλη τη χώρα, χρειάζεται το Ενιαίο Μέτωπο να γίνει πράξη...» (σ. 569)
Εξίσου συνταρακτικά αφηγείται ο συγγραφέας τη λυσσαλέα αντίδραση της άρχουσας τάξης, σε όλους τους καιρούς και όλες τις χώρες. Άγρια καταστολή, φυλακίσεις, βασανιστήρια, εκτελέσεις: οι αγωνιστές καταβάλλουν βαρύ φόρο αίματος σε όλο τον κόσμο.
«Η τελευταία στιγμή ανήκει σε εμάς. Η ανησυχία τους είναι ο δικός μας θρίαμβος» (σ. 246)
δηλώνει μέσα από το κελί του ο αναρχικός Μπαρτολομέο Βαντσέτι, λίγο πριν οδηγηθεί στην ηλεκτρική καρέκλα μαζί με τον σύντροφό του Νικόλα Σάκο, έπειτα από μια δίκη-παρωδία. Ορδές πλάι τους οι δολοφονημένοι εργάτες στις μεγάλες διαδηλώσεις και απεργίες, ορδές και οι σκοτωμένοι στα οδοφράγματα, οι ακρωτηριασμένοι, οι βασανισμένοι, οι φυλακισμένοι.
Μα κι όλα τα άλλα μεγάλα γεγονότα της μεσοπολεμικής περιόδου ‒η Κινέζικη Επανάσταση του 1925-1927, η επανάσταση στην Αυστρία και τη Γερμανία, η άνοδος του φασισμού και του ναζισμού, οι εσωτερικές εντάσεις στη Σοβιετική Ένωση και η επικράτηση του σταλινισμού‒ έως το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και τη διάλυση της Διεθνούς εξιστορούνται στη συνέχεια με την ίδια ψύχραιμη και κατασταλαγμένη ματιά, που παρατηρεί, διαπιστώνει και κρίνει, χωρίς να χειραγωγεί και να κραυγάζει. Ο συγγραφέας μάς προσφέρει έτσι ένα σπουδαίο μάθημα ιστορίας, που συγκλονίζει και συγκινεί, εμψυχώνει και εμπνέει.
Μέσα απ' τις ήττες και τις αποτυχίες, τις ματαιώσεις και τις διαψεύσεις, τις κακουχίες και τα δεινά, όλοι εκείνοι που αγωνίστηκαν και συνεχίζουν να αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο, όλοι οι κατατρεγμένοι, εξορισμένοι, δολοφονημένοι υπέρμαχοι της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής απελευθέρωσης, κατεβαίνουν από τη σκηνή της ιστορίας υπερήφανα και με το κεφάλι ψηλά, σαν τους μαχητές των Διεθνών Ταξιαρχιών όταν ήρθε η ώρα να αποχωρήσουν από τη Βαρκελώνη. Εκεί έστεκε και τους παρακολουθούσε η Ντολόρες Ιμπαρούρι, η θρυλική Πασιονάρια. Ας κλείσουμε, λοιπόν, με τα αποχαιρετιστήρια λόγια της, που μοιάζουν να απευθύνονται σε όλους όσους έδωσαν τον δίκαιο αγώνα:
«Μπορείτε να φύγετε υπερήφανοι. Είστε η ιστορία. Γίνατε πρόσωπα μυθικά. Είστε το ηρωικό παράδειγμα της σταθερότητας και της διεθνούς απήχησης της δημοκρατίας. Δεν θα σας ξεχάσουμε. Κι όταν βγάλει φύλλα και πάλι το δέντρο της ελιάς, το δέντρο της ειρήνης, κι αυτά μπλεχτούν με τα φύλλα της δάφνης για τη νίκη της δημοκρατίας, ελάτε πάλι πίσω!»
___________________________________________________________________________________
Παύλος Κλαυδιανός
Παρουσίαση βιβλίου Τάκη Μαστρογιαννόπουλου
Ευτυχώς που μίλησε πριν ο Κώστας παρουσιάζοντας συνολικά το έργο του Τάκη “Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών” μέρος του οποίου είναι και ο τόμος που παρουσιάζουμε με τον τίτλο “Η 3η Κομμουνιστική Διεθνής”. Μάλιστα είναι ο 2ος Τόμος, ο 1ος περιλαμβάνει την ίδρυση της Κ.Δ. και τα πρώτα της Συνέδρια. Και αυτή, η Διεθνής, είχε και άνοδο και – άδοξη κατά τον συγγραφέα – πτώση.
Μιλώντας για την Κ.Δ. ουσιαστικά μιλάμε για την άνοδο και την πτώση του Κομμουνιστικού Κινήματος του 20ού Αιώνα. Δηλαδή, για την ήττα της προσπάθειας θεμελίωσης του Σοσιαλισμού τον περασμένο αιώνα. Αυτό απαντά και στο ερώτημα: “έχει ενδιαφέρον ένα τέτοιο θέμα σήμερα, να το συζητάμε, σε τι μας βοηθάει”. Η διαδρομή από τη θεμελίωση στην άνοδο και μετά την πτώση της κομμουνιστικής επαγγελίας δεν έχει μόνο ιστορικό ενδιαφέρον. Έχει ιδεολογικό και πολιτικό. Όσοι έχουν όραμα τον Σοσιαλισμό του 21ου αιώνα πρέπει να γνωρίζουν την ήττα της προσπάθειας του 20ού. Η απόκρυψη αιτιών, ή η χοντροκομμένη και ανιστόρητη ερμηνεία της “προδοσίας” ή η πιο “έξυπνη” προσέγγιση “τι μας ενδιαφέρει εμάς αυτό εφ’ όσον δεν ταυτιζόμαστε με το Σοβιετικό ή Σταλινικό μοντέλο” είναι ατελέσφορες. Εξ άλλου μια από τις αιτίες που προκάλεσαν την κατάρρευση, έχει και σήμερα οπαδούς.
Από όσα έχω πει έως τώρα προκύπτει η αξία της ανάγνωσης αυτού του βιβλίου. Θέλω όμως να μιλήσω για μερικές συγκεκριμένες αρετές του. Πρώτον, είναι πολυθεματικό και λεπτομερές. Και ενώ εμπεριέχει και δικές του κρίσεις, διακριτικά θα έλεγα, αφήνει στην/ον αναγνώστρια/τη να διαμορφώσει τη δική του άποψη για τα γεγονότα. Δεύτερον, έχει πάρα πολύ εκτεταμένη και ποικίλη βιβλιογραφία, όπου η/ο αναγνώστρια/της μπορεί, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του να προσφύγει. Ελληνική και ξένη, σπάνιες εκδόσεις. Τρίτον, και πιο σημαντικό. Δίνει μεγάλο χώρο στην αντιπολίτευση που διαμορφωνόταν στη διάρκεια της Κ.Δ. Που σημειωτέον, υπήρχε πάντα, κυρίως “αριστερή” αλλά και “δεξιά”. Πάντα κριτική. Δεν γνωρίζουμε αν η επικράτηση των απόψεών της θα άλλαζε τον ρουν της ιστορίας, ούτε και ο συγγραφέας το ισχυρίζεται παρά το γεγονός ότι είναι γνωστή η συμπάθειά του στις απόψεις της “αριστερής αντιπολίτευσης”. Σε μια αξιόπιστη παρουσίαση των απόψεων της αντιπολίτευσης, βρίσκουμε και κάποιες από τις αιτίες της πτώσης που στην πορεία έγινε κατάρρευση. Η δική μου γενιά, ιδίως πριν από τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, γινόταν αποδέκτης μιας προκατειλημμένης, κάποτε και στρεβλωμένης παράθεσης των θέσεων της “αντιπολίτευσης”.
Η κριτική, εξ άλλου, προς το ΚΚΣΕ και τη Σοβιετική Ένωση το γνωρίζουμε καλά, δεν σταμάτησε με την πτώση της Κ.Δ. Η κριτική συνεχίστηκε και μετά με κύριους σταθμούς την έμπρακτη κριτική από Κίνα, Γιουγκοσλαβία, Κούβα (ένα διάστημα). Στο ρεύμα της κριτικής πρέπει να αναφερθούν ο Μάης του 1968, οι κριτικές από διανοούμενους, το ευρωκομμουνιστικό ρεύμα. Και σε εμάς εδώ ανέκυψε με τη διάσπαση του 1968, λιγότερο του 1991.
Η πορεία της σταλινικής μεταλλαγής της Κ.Δ.
Αλλά ας έλθουμε στο κύριο θέμα του βιβλίου, στην πολιτική της Κ.Δ. Μιλάμε ουσιαστικά για την περίοδο όπου ο Λένιν δεν υπάρχει και βαθμιαία συγκεντρώνει όλη την εξουσία ο Στάλιν. Ωστόσο, το κόμμα των Μπολσεβίκων εξέφραζε μια ιστορική περίοδο, είχε δομές, στελέχη με προσωπικότητα, αγωνιστική παράδοση αφάνταστη. Ήταν επόμενο όχι μόνο να υπάρχει αντίδραση στην προσπάθεια ισοπέδωσης του κόμματος και επικράτησης του Στάλιν, αλλά να ακολουθήσει μια τρομακτική σύγκρουση για την τακτική και το περιεχόμενο της Επανάστασης, διώξεις και οι γνωστές αιματηρές εκκαθαρίσεις. Με άμεση μεταφορά τους στα Κομμουνιστικά Κόμματα – μέλη της Διεθνούς.
Έχει ενδιαφέρον να αναφέρουμε ένα απόσπασμα του Γκράμσι προς τον Τολιάτι. Σ’ αυτό εξέφραζε τη διαφωνία του Ιταλικού ΚΚ στα μέτρα που παίρνονταν κατά της αντιπολίτευσης – ιδίως της “αριστερής” – που ζητούσαν να ληφθούν και στο δικό τους κόμμα. Λέει ο Γκράμσι: “Είναι αλήθεια ότι οι κρίσεις των κομμάτων και του Ρωσικού επίσης, συνδέονται με την αντικειμενική κατάσταση, αλλά τι σημαίνει αυτό; Μήπως ότι πρέπει γι’ αυτό να πάψουμε να αγωνιζόμαστε για τη βελτίωση, να τροποποιήσουμε ευνοϊκά, τα υποκειμενικά στοιχεία”; Μια τέτοια προσέγγιση που δεν εγκολπώθηκε ούτε ο Τολιάτι, δεν ήταν δυνατό να είναι οδηγός για τον Στάλιν. Και αρχίζει η είσοδος στην τραγική ιστορία της ΕΣΣΔ και του διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Με πολιτικές αντιφατικές, απόλυτες, χωρίς καμιά ευλυγισία. Με διώξεις, εκτελέσεις, με αποκορύφωμα τις δίκες της Μόσχας.
Σωστά ο συγγραφέας είναι πολύ αναλυτικός στα όσα συνέβαιναν, τραγικά, στο ΚΚΣΕ. Όμως, καθώς η Κ.Δ. ξεκίνησε με μέλη αδύναμα ήταν φανερό ότι το ισχυρό κόμμα των Μπολσεβίκων θα καθόριζε τις εξελίξεις. Αυτό στην πορεία έγινε απόλυτο όταν ο Στάλιν απόκτησε την απόλυτη εξουσία εκκαθαρίζοντας τη φυσική ηγεσία της Οκτωβριανής Επανάστασης. Έτσι οδηγηθήκαμε στην ταύτιση της Κ.Δ. με τα στενά κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ. Ένα απόσπασμα από την Εποχή των Άκρων του Χομπσμπάουμ αποδίδει πλήρως ό,τι συνέβη. Αναφέρει: “Τελικά, τα κρατικά συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης υπερίσχυσαν των παγκόσμιων επαναστατικών συμφερόντων της Κομμουνιστικής Διεθνούς, την οποία ο Στάλιν υποβάθμισε, ανάγοντάς τη σε εργαλείο της σοβιετικής κρατικής πολιτικής υπό τον αυστηρό έλεγχο του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος, προβαίνοντας σε εκκαθαρίσεις, διαλύοντας και αλλάζοντας κατά βούληση τα συστατικά της μέρη. Η παγκόσμια επανάσταση ανήκε στη ρητορεία του παρελθόντος”.
Τα δύο κρίσιμα συνέδρια
Θα αναφερθώ σε δυο συνέδρια της Κ.Δ., πολύ χαρακτηριστικά των όσων υπέφερε το Κομμουνιστικό Κίνημα τον 20ό αιώνα. Το ένα, είναι το 6ο συνέδριο, το 1928. Είναι το συνέδριο που υιοθέτησε την πολιτική του “σοσιαλφασισμού” δηλαδή την ταύτιση των Σοσιαλιστών με τον Φασισμό. Μάλιστα ακόμη πιο πολύ επικίνδυνους χαρακτήρισαν τους αριστερούς σοσιαλιστές! Η ηγεσία, ενωρίτερα, επαίρονταν ότι το Κομμουνιστικό Κίνημα είχε περάσει στη φάση της πλήρους “ομοφωνίας” και της “μονολιθικότητας”. Κύριος εχθρός ανακηρύχθηκε η Σοσιαλδημοκρατία, φυσικά και ο Τροτσκισμός διότι όπως λεγόταν “αντικειμενικά” έχει γίνει ένα όργανο πάλης ενάντια στο σοβιετικό καθεστώς. Ο Χομπσμπάουμ, πάλι, θα σχολιάσει πολύ αυστηρά αυτή την καταστροφική γραμμή στο βιβλίο του “Η εποχή των άκρων”: “Η Κομιντέρν όχι μόνο υποτίμησε χονδροειδώς τον κίνδυνο του εθνικοσοσιαλισμού στη Γερμανία, αλλά ακολούθησε μια πολιτική σεχταριστικής απομόνωσης, που αναδρομικά φαίνεται εντελώς απίστευτη, αποφασίζοντας ότι ο κύριος εχθρός ήταν το οργανωμένο μαζικό κίνημα των σοσιαλδημοκρατικών και εργατικών κομμάτων (που χαρακτηρίστηκαν συλλήβδην ΄σοσιαλφασιστικά΄)”.
Το άλλο, είναι το 7ο Συνέδριο το 1935. Πολύ σημαντικό, άλλαξε τη γραμμή του “σοσιαλφασισμού” και εισήγαγε την εποχή των λαϊκών μετώπων. Ο φασισμός κατακτούσε συνεχώς θέσεις, ο κίνδυνος και για την ΕΣΣΔ ήταν φανερός. Συγχρόνως, τα Κομμουνιστικά Κόμματα δεν μπορούσαν να ασκήσουν αποτελεσματική πολιτική υπέρ των εργαζομένων, απομονωμένα και εχθρικά με τους πάντες. Το πρώτο βήμα έγινε, αν και με ταυτόχρονη επίθεση στις ηγεσίες της Σοσιαλδημοκρατίας, με τη νέα γραμμή για “μέτωπο από τα κάτω”. Έλεγαν σχετικά: “αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι το ενιαίο μέτωπο από τα κάτω και όχι συνεννόηση κορυφής”. Βήμα – βήμα έφτασαν το 1935 να προταθεί κοινός εορτασμός την Πρωτομαγιά Κομμουνιστών – Σοσιαλιστών. Τώρα το Μέτωπο περιλαμβάνει και τις ηγεσίες των Σοσιαλδημοκρατικών Κομμάτων ενώ δόθηκε εντολή στα Κομμουνιστικά Κόμματα “να ξεπεράσουν, στο συντομότερο χρονικό διάστημα, τις επιβιώσεις των σεχταριστικών παραδόσεων” οι οποίες τα εμπόδιζαν να βρουν “δρόμο προσέγγισης με τους σοσιαλδημοκράτες εργάτες”. Σε μια τοποθέτηση της Εκτελεστικής της Κ.Δ., εν τούτοις, ο σεχταρισμός αποδίδεται στα κατά χώρες Κομμουνιστικά Κόμματα, όχι στη γραμμή της! Μάλιστα η “γραμμή” προχώρησε και εισηγούνταν τη συνεργασία και με φιλελεύθερα - δημοκρατικά κόμματα.
Η αντιπολίτευση στην Κομιντέρν, τόσο η Διεθνής Κομμουνιστική Αντιπολίτευση η προσκείμενη στις ιδέες του Μπουχάριν, όσο και η Διεθνής Αριστερή αντιπολίτευση επιρροής Τρότσκι, είχαν διαφωνήσει από την αρχή με την πολιτική του Σοσιαλφασισμού και την υποτίμηση του κινδύνου του ναζισμού. Άσκησαν πολύ αυστηρή κριτική στην πολιτική του ΚΚ Γερμανίας. Ο Τρότσκι πρότεινε ως διέξοδο από την αναπτυσσόμενη κρίση την πολιτική του ενιαίου μετώπου. Όταν όμως αργότερα η Κ.Δ. σ’ αυτή την πολιτική συμπεριλαμβάνει και τα φιλελεύθερο-δημοκρατικά κόμματα, ο Τρότσκι θα διαφωνήσει, υποστηρίζοντας μόνο το Ενιαίο αριστερό μέτωπο.
Το τέλος
Στο τέλος της Κ.Δ., ο συγγραφέας δεν αφιερώνει μεγάλη έκταση. Ο αναγνώστης έχει, στη διαδρομή, συνειδητοποιήσει τη βαθμιαία μετατροπή της σε όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσης, την απώλεια του διεθνούς επαναστατικού ρόλου της.
Η διαδικασία για το τέλος της Κ.Δ. ξεκινά τον Μάιο – Ιούνιο του 1943 όταν η θετική στροφή του πολέμου είναι καθαρή και προβάλλει η προοπτική της νίκης. Υπάρχουν, πλέον, συμμαχίες της Σοβιετικής Ένωσης με τους Συμμάχους. Αυτό, αφ’ ενός λύνει τα χέρια του Στάλιν, διότι έχει άλλα εργαλεία άσκησης πολιτικής, κυρίως τον στρατό, ενώ τα ισχυρά, πλέον, ΚΚ ενδεχομένως δεν θα είναι τόσο “πειθαρχικά” ασκώντας πολιτική στη χώρα τους. Αφ’ ετέρου, οι σύμμαχοι θέλουν να περιοριστεί η επιρροή της ΕΣΣΔ στις δυτικές χώρες μέσω των Κομμουνιστικών Κομμάτων που τώρα πλέον, μέσα στις συνθήκες της Αντίστασης, είναι ισχυρά. Δήλωση του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Χένρι Ουάλας, αν και ήταν υπέρ της συμμαχίας με την ΕΣΣΔ, απειλεί με το ενδεχόμενο πολέμου “αν η Ρωσία υιοθετούσε ξανά την τροτσκιστική ιδέα της υποκίνησης της παγκόσμιας επανάστασης”.
Επιχειρήματα για τη διάλυση ειπώθηκαν πολλά. Σταχυολογούμε: η Εκτελεστική Επιτροπή της Κ.Δ. θύμισε ότι ακόμη και ο Μαρξ διέλυσε την 1η Διεθνή επειδή “αυτή η μορφή οργάνωσης δεν ανταποκρινόταν πλέον στις απαιτήσεις τις οποίες αντιμετώπιζε”. Μάλιστα ο Στάλιν ισχυρίστηκε ότι “η διάλυση της Κ.Δ. είναι σωστή διότι ξεσκεπάζει τα ψέματα των χιτλερικών ότι τάχα η Μόσχα έχει την πρόθεση να αναμειχθεί στη ζωή άλλων κρατών και να τα ‘μπολσεβικοποιήσει’. Από εδώ και πέρα, μπαίνει τέρμα στο ψέμα αυτό …..”. Και ο Δημητρώφ στο ημερολόγιό του λέει ότι ο Στάλιν “εξηγεί πως η πείρα έδειξε ότι και επί Μαρξ και Λένιν και τώρα δεν είναι δυνατό να διοικείται το εργατικό κίνημα σε όλες τις χώρες του κόσμου από ένα διεθνές κέντρο. Υπερεκτιμήσαμε τις δυνάμεις μας όταν δημιουργήσαμε την Κ.Δ., νομίζοντας ότι θα μπορούσαμε να διοικούμε το κίνημα σε όλες τις χώρες. Αυτό ήταν λάθος”.
Η πρόταση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κ.Δ., προς τα τμήματα – Κομμουνιστικά Κόμματα, αναφέρει: “Η Κ.Δ. ως το διεθνιστικό κέντρο του διεθνούς κινήματος της εργατικής τάξης, πρόκειται να διαλυθεί”.
Το τέλος, έως ένα βαθμό, φωτίζει και τη διαδρομή και τον ρόλο που κλήθηκε να παίξει στην πορεία η Κ.Δ. (αντίθετα από τις ιδρυτικές της αρχές): να υπερασπίζεται, μέσω των τμημάτων της, τα κρατικά συμφέροντα της ΕΣΣΔ. Αδιάφορο αν αποφάσεις και συμφωνίες της όπως η Συμφωνία Μολότοφ – Ρίμπετροπ διαμόρφωναν αντίξοες συνθήκες γι’ αυτά ή δεν συγκροτούσαν σχέσεις συντροφικής αλληλεγγύης. Αυτό που πρωτίστως εξασφάλιζε ο Στάλιν ήταν η απουσία οποιασδήποτε κριτικής.
___________________________________________________________________________________
Τάκης Μαστρογιαννόπουλος
«Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών»
-Μια ιστορική αφήγηση μέσα σε εποχές βαθιά συντηρητικές
-μια απάντηση στους αναθεωρητές της ιστορίας.
«Κι αν γράψιμο της ιστορίας σημαίνει να συμμετέχεις στην ιστορία του παρόντος, σπουδαίο βιβλίο ιστορίας είναι εκείνο που στο παρόν βοηθά τις εν αναπτύξει δυνάμεις ν’ αποκτήσουν περισσότερη συνείδηση του εαυτού τους και να γίνουν περισσότερο συγκεκριμένα ενεργητικές και δραστήριες».
(Αντ. Γκράμσι)
Σε πολλές από τις παρουσιάσεις με αφορμή την κυκλοφορία των τεσσάρων τόμων της εργασίας μου η οποία κυκλοφόρησε κάτω από τον τίτλο Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών, μου τέθηκε το ερώτημα τι με ώθησε στο να ασχοληθώ και να γράψω μια τόσο εκτεταμένη μελέτη για το θέμα αυτό και μάλιστα σε καιρούς εντελώς ανεπίκαιρους για τέτοια εγχειρήματα.
Θα αναφερθώ λοιπόν στους λόγους και στις συνθήκες μέσα στις οποίες ολοκλήρωσα την ιστορία του διεθνούς εργατικού κινήματος –την ιστορία των τριών Διεθνών- αλλά θα επιχειρήσω και μια σύντομη παρουσίαση του περιεχομένου αυτής της εργασίας.
Η πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού στα τέλη του 20ου αιώνα, η άτακτη υποχώρηση του κινήματος και η συντριβή των οραμάτων για μια νέα κοινωνία καθώς και τα επακόλουθα αυτής της πτώσης, η πλήρης ηγεμονία του καπιταλισμού και η κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου σ’ ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης του καπιταλιστικού κόσμου, αποτέλεσαν το σημείο έμπνευσης αυτού του βιβλίου.
Ποτέ δεν είχα σκεφθεί ότι θα έγραφα ένα βιβλίο ιστορίας. Όσο όμως γύριζα προς τα πίσω τόσο η ιστορική αναδρομή με οδηγούσε στο να ανακαλύψω τα γεγονότα που επηρέασαν την εξέλιξη του εργατικού κινήματος. Το γράψιμο αυτού του βιβλίου μου πήρε χρόνια για να το τελειώσω, σχεδόν όλο τον ελεύθερο χρόνο μου. Ξεκίνησα να το γράφω με το μολύβι και το τελείωσα στον υπολογιστή. Σήμερα, είμαι σίγουρος, αυτή η διερεύνηση του παρελθόντος ήταν τελικά μια επιστροφή όχι στο παρελθόν αλλά στο μέλλον αφού μόνο η ιστορία μας βοηθά να προσεγγίσουμε. τις μελλοντικές εξελίξεις - το αύριο.
Στην ουσία άρχισα να γράφω αυτό την εργασία όταν τα μεγάλα σοσιαλιστικά κόμματα, ιδιαίτερα τα ευρωπαϊκά, εγκατέλειπαν, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, αργά αλλά σταθερά τις παραδοσιακές σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις για το γενναιόδωρο κοινωνικό κράτος υιοθετώντας πλήρως τον σκληρό πυρήνα των νεοφιλελεύθερων επιλογών και όταν τα κομμουνιστικά κόμματα όλων των τάσεων, είτε υποστήριζαν το «σοβιετικό» υπόδειγμα είτε διαφωνούσαν μ’ αυτό, περνούσαν, βαθύτατα πληγωμένα, ιδιαίτερα στο ιδεολογικό πεδίο, στο περιθώριο της πολιτικής ζωής. Οι πέτρες του τείχους του Βερολίνου κατέπεσαν επί δικαίων και αδίκων και καταπλάκωσαν όλες τις τάσεις του κινήματος - όλες τις εκδοχές της αριστεράς. Η ήττα ήταν ολοκληρωτική.
Το κόμμα των μπολσεβίκων, πλήρως εξασθενημένο από την ανίατη ασθένεια του σταλινικού φαινομένου, θα διαλυόταν μέσα στην καταισχύνη ενώ άλλα, όπως το πανίσχυρο ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το κόμμα του Γκράμσι, θα εξαφανίζονταν επιλέγοντας την μέθοδο της πολιτικής και οργανωτικής αυτοκτονίας.
Ο ριζοσπαστισμός της προηγούμενης ιστορικής φάσης, το φοιτητικό και φεμινιστικό κίνημα, οι αντιπολεμικές κινήσεις, ο νέος ακτιβισμός, τα κινήματα της ριζοσπαστικής οικολογίας, της αντικουλτούρας, των πολιτικών και κοινωνικών πειραματισμών, των θεωρητικών αναζητήσεων, της εναλλακτικής πολιτικής και των νέων μορφών συνδικαλιστικής οργάνωσης και δράσης, πέρασαν για πολλά χρόνια, στο περιθώριο, σχεδόν εξαφανίστηκαν.
Η πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία του καπιταλισμού για μια ολόκληρη ιστορική περίοδο φάνηκε να είναι και ήταν απεριόριστη. Οι νικητές επιχείρησαν, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, να ξαναγράψουν την ιστορία.
Ο ιστορικός αναθεωρητισμός αποτέλεσε τον πολιορκητικό κριό της αστικής πολιτικής στην πορεία της ιδεολογικής κυριαρχίας της. Η ιστορία έπρεπε να ξαναγραφεί. Η νικητές απαιτούσαν, όταν οι αντίπαλοί τους είχαν πλέον καταθέσει τα όπλα, την ιστορική τους δικαίωση, σε βάρος της ίδιας της ιστορικής αλήθειας. Στόχος η από-νομιμοποίηση και η συκοφάντηση όλων των μεγάλων ιστορικών γεγονότων, από τον διαφωτισμό, την γαλλική και την οκτωβριανή επανάσταση μέχρι τους μεγάλους δημοκρατικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες. Όχι μόνον ο σοσιαλισμός αλλά και το κράτος-πρόνοια θεωρήθηκαν πηγή όλων των δεινών.
Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν στις περίφημες Θέσεις του εντελώς διορατικά είχε υποστηρίξει ότι «ούτε ακόμα και οι νεκροί δεν θα είναι ασφαλείς από τον εχθρό, εάν αυτός νικήσει. Και ο εχθρός αυτός δεν έχει πάψει να νικά».
Έτσι οι «νικητές» απαίτησαν, και μάλιστα επιτυχώς σε πρώτη φάση, να θεωρηθεί ότι ο καπιταλισμός αποτελούσε το αιώνιο οικονομικό σύστημα. Από κει και ο ακραίος αφορισμός για το «τέλος της ιστορίας».
Και τώρα για το περιεχόμενο της εργασίας
Η μεγάλη υποχώρηση
Μια σοβαρή μελέτη της ιστορικής πορείας του εργατικού κινήματος θα αποδείξει ότι η άνοδος και η πτώση, η γέννηση και ο θάνατος των διεθνών οργανώσεων της εργατικής τάξης είναι συνδυασμένα με την όξυνση και την ύφεση, με την άμπωτη και την παλίρροια των κοινωνικών αγώνων. Σε εποχές επαναστατικής ανόδου το εργατικό κίνημα εμφανίζεται με αποφασιστικότητα στην αρένα της ταξικής πάλης. Η εργατική τάξη όχι μόνο φανερώνει την πιο ισχυρή πλευρά των θετικών της χαρακτηριστικών –ανιδιοτέλεια, αυτοθυσία, επαναστατική θέληση, ηρωισμό– αλλά και δημιουργεί μέσα στον ανεμοστρόβιλο των κοινωνικών ανταγωνισμών ισχυρές διεθνείς οργανώσεις.
Το εργατικό κίνημα δεν κινείται, ωστόσο, ευθύγραμμα. Η ιστορική διαλεκτική που διέπει την κίνηση των προοδευτικών δυνάμεων της κοινωνίας περικλείει αναπόφευκτα μια δραματική διαδοχή ανόδων και καθόδων στην πορεία για την επίτευξη του ιστορικού του σκοπού.
Αποτελεί μια θεμελιακή τάση της ιστορικής εξέλιξης ότι κατά την διάρκεια της μεταβατικής φάσης –η οποία εκτείνεται σε μια μακρά ιστορική περίοδο– τα επαναστατικά ξεσπάσματα τα ακολουθούν κατά κανόνα περίοδοι υποχώρησης.
Κάθε φορά, λοιπόν, που άνοιγε ένα διαφορετικό ιστορικό κεφάλαιο προς την αντίθετη κατεύθυνση, καθώς η επαναστατική διαδικασία υποχωρούσε και το ρεύμα γύριζε προς τα πίσω, η εργατική τάξη εμφάνιζε όλες τις αδυναμίες της: άμπωτη των επαναστατικών παθών, τάσεις παρακμής και αποσυνθετικές διαδικασίες στις γραμμές της, απογοήτευση, σκεπτικισμό, καθυστέρηση και έλλειψη διεθνών προοπτικών.
Η αρνητική αλλαγή στον ιστορικό κύκλο οδηγούσε, αν και μέσα από διαφορετικούς δρόμους κάθε φορά, το διεθνές εργατικό κίνημα στην ήττα και την υποχώρηση. Οι διεθνείς, όπως άλλωστε και οι εθνικές οργανώσεις, συντρίβονταν κατά κανόνα κάτω από το σιδερένιο τακούνι της αντεπανάστασης. Η εργατική τάξη, μέσα στη σκοτεινή περίοδο που ακολουθούσε την επικράτηση της αντίδρασης, υποχωρούσε και παρέπαιε αιχμάλωτη των διαφόρων τύπου προκαταλήψεων. Στη συνείδηση των πλατιών εργατικών και λαϊκών στρωμάτων κυριαρχούσαν αντιδραστικές προλήψεις και δεισιδαιμονίες.
Παρόλα αυτά, ακόμα και οι πλέον φοβερές ήττες και οι μεγαλύτερες περίοδοι παρακμής, δεν μπορούσαν να εξαλείψουν από το εργατικό κίνημα τους διεθνείς προσανατολισμούς.
Κάθε φορά, η πραγματική πρωτοπορία ήταν υποχρεωμένη όχι μόνο να μελετήσει τις ζωντανές φάσεις της προηγούμενης περιόδου και να υπερασπιστεί την επαναστατική κληρονομιά, αλλά και μέσα σε συνθήκες πτώσης και αποσύνθεσης να διαπαιδαγωγήσει τα νέα στελέχη και να προετοιμάσει το εργατικό κίνημα για τη νέα περίοδο των κοινωνικών ανταγωνισμών τόσο στο εθνικό όσο και στο διεθνές επίπεδο.
Η μελλοντική προετοιμασία, πολιτική και οργανωτική, αποτελούσε μέσα σε συνθήκες υποχώρησης το πιο σπουδαίο στοιχείο της πολιτικής. Η επίπονη και μακροχρόνια δουλειά ενός μικρού αριθμού κάθε φορά συνειδητών στελεχών είχε κατά κανόνα ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αρχικά αριστερών ρευμάτων και τάσεων και αργότερα μαζικών εργατικών κομμάτων και ισχυρών διεθνών οργανώσεων.
Στη σύγχρονη περίοδο το εργατικό κίνημα βρέθηκε και βρίσκεται, ακόμα, σε μια περίοδο σύγχυσης και έλλειψης προοπτικών. Το πνεύμα πρωτοβουλίας του, εξασθενημένο σημαντικά, έχει περιπέσει προσωρινά στο επίπεδο της πολιτικής απάθειας, αποδεχόμενο τις αστικές “αλήθειες”. Οι πυρετώδεις και ραγδαίες αλλαγές στις διεθνείς σχέσεις και τους συσχετισμούς δυνάμεων ανάμεσα στις τάξεις, που προκάλεσε η κατάρρευση των χωρών, στις οποίες για δεκαετίες κυριαρχούσε ο “υπαρκτός σοσιαλισμός” –η τραγωδία καλύτερα του σταλινισμού– διαμόρφωσαν σε παγκόσμιο επίπεδο ένα νέο πλαίσιο που κύριο χαρακτηριστικό του έχει την πλήρη ηγεμονία του καπιταλισμού και μάλιστα στη σκληρή νεοφιλελεύθερη εκδοχή του.
Δημιούργησαν επίσης ένα τρομακτικό κενό μέσα στο οποίο αναβίωσαν επικίνδυνα τα σκουπίδια της ιστορίας: η νέα εκδοχή του φασισμού, ο τυφλός εθνικισμός, ο θρησκευτικός φανατισμός, ο αντισημιτισμός, ο ρατσισμός, ο φόβος για τους έγχρωμους μετανάστες, το μίσος ενάντια στους διανοούμενους, η παθητικότητα, η ιδιώτευση και η αναζήτηση της λεγόμενης “προσωπικής ευτυχίας”.
Πάνω στην βάση των δραματικών αυτών αλλαγών οι λάμψεις της γαλλικής επανάστασης, της παρισινής Κομμούνας, της οκτωβριανής και της κινέζικης επανάστασης, των απελευθερωτικών αγώνων των αποικιακών χωρών, του Μάη του ’68, καθώς και όλων των μεγάλων γεγονότων, τα οποία σφράγισαν τις προηγούμενες ιστορικές περιόδους, ξεθώριασαν στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των εργαζομένων σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Yποχώρησαν -με ιστορικούς όρους ασφαλώς προσωρινά- οι σοσιαλιστικές ιδέες, τα μεγάλα κοινωνικά οράματα καθώς και οι προοπτικές για τη δημιουργία μιας νέας, σοσιαλιστικής, με τη μαρξιστική έννοια του όρου, κοινωνίας.
Στο παρελθόν, ιδιαίτερα στις αστικές επαναστάσεις, οι ταλαντεύσεις και οι υποχωρήσεις των νέων κοινωνικών δυνάμεων οδηγούσαν κατά κανόνα στην παλινόρθωση και στην επιστροφή στο παρελθόν. Παρότι όμως η παλινόρθωση αποτελούσε, με ιστορικούς όρους, μια τρομακτική οπισθοδρόμηση και μια αληθινή τραγωδία για το σύνολο της κοινωνίας, εντούτοις, είχε το αντιστάθμισμα ότι έδειχνε στις απογοητευμένες από την πάλη για την κοινωνική αλλαγή λαϊκές δυνάμεις, πόσο απαράδεκτες ήταν οι αντιδραστικές λύσεις
Η επιστροφή της αστικής τάξης σε μια σειρά χώρες της ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων στα τέλη του 20ού αιώνα θα έχει, τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, τα ίδια αποτελέσματα που στο παρελθόν είχε η παλινόρθωση των Στιούαρτ και των Βουρβόνων.
Ο αφοπλισμός, ιδεολογικός, πολιτικός και οργανωτικός, για τις δυνάμεις της εργασίας έχει πάρει βέβαια την σημερινή περίοδο, πρωτοφανείς διαστάσεις. Ήταν μέσα σε αυτό το πλαίσιο που θέλησα να αποδείξω ότι το εργατικό κίνημα, ακόμα και στις πιο μαύρες στιγμές της ιστορίας του, έχει τη δυνατότητα, κατά κανόνα μέσα σε συνθήκες απότομων και απρόβλεπτων μεταστροφών, να ανακάμπτει και να επανεμφανίζεται με νέους και κατά κανόνα πιο προωθημένους πολιτικούς στόχους.
Στη μελέτη αυτή –σε τρεις κύκλους– υπό τον τίτλο Η άνοδος και η πτώση των Εργατικών Διεθνών. Μια αναδρομή στη μακριά πορεία του διεθνούς εργατικού κινήματος- επιχειρώ να παρουσιάσω την οδύσσεια του διεθνούς κινήματος. Μια πορεία η οποία εκφράστηκε με την ίδρυση των εργατικών διεθνών, χωρίς ωστόσο να υποτιμήσω –το αντίθετο μάλιστα– την μακριά και αργόσυρτη πορεία του κινήματος στο εθνικό πεδίο με την ίδρυση και τη δράση των εργατικών πολιτικών κομμάτων και των συνδικάτων σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε αυτή την ανάγκη, εξάλλου, οφείλεται και η μεγάλη έκταση αυτής της εργασίας.
Για την Διεθνή Ένωση των Εργατών - την 1η Διεθνή
Στον πρώτο κύκλο αυτής της εργασίας, ο οποίος έχει υπότιτλο Από τα πρόδρομα φαινόμενα στην 1η Διεθνή- επιχείρησα να παρουσιάσω τα πρώτα δύσβατα βήματα του κινήματος καθώς και την ιστορική διαδρομή του πρώιμου εργατικού κινήματος την περίοδο που ξεκίνησε μετά το τέλος της μεγάλης γαλλικής επανάστασης και έληξε με την Παρισινή Κομμούνα.
Παράλληλα, με τη διαμόρφωση των εθνών-κρατών ως βάση για την ορμητική ανάπτυξη του καπιταλισμού, το εργατικό κίνημα άρχισε να εμφανίζεται -αρχικά χωρίς κατανόηση του ιστορικού του ρόλου- σε όλες τις χώρες και τις ηπείρους: από την Ιταλία και την Ισπανία ως την Κεντρική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες
Την περίοδο αυτή σφράγισαν με την παρουσία τους τα πρώτα και ιδιαίτερα αδύναμα συνδικαλιστικά και πολιτικά σχήματα: μορφωτικές εταιρείες, ενώσεις αλληλοβοήθειας, ουτοπικές ομάδες και εργατικές ενώσεις, ανάμεσα τους μικροί μυστικοί κύκλοι και παράνομοι επαναστατικοί όμιλοι.
Την ίδια περίοδο ξέσπασαν αυθόρμητα, και εν πολλοίς, ανορθόδοξα και ατελέσφορα κοινωνικά ξεσπάσματα τα οποία σηματοδότησαν την πρώτη αντίδραση της εργατικής τάξης στις απάνθρωπες μορφές εκμετάλλευσης και τις οδυνηρές συνέπειες που επέφερε στα κατώτερα στρώματα της κοινωνίας η πρώτη βιομηχανική επανάσταση.
Είναι, βέβαια, δύσκολο να προσδιορίσουμε χρονικά την έναρξη και τους σταθμούς του οργανωμένου εργατικού κινήματος, καθώς διέφεραν χρονικά από χώρα σε χώρα. Στην Αγγλία, οι Λουδίτες -με τις αυθόρμητες καταστροφικές εξεγέρσεις κατά την περίοδο της μαζικής εισαγωγής των μηχανών- και οι Χαρτιστές -ένα πολιτικό κίνημα με δημοκρατικά και μεταρρυθμιστικά αιτήματα- εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν στα 1810- 1850. Στη Γαλλία, με αφορμή τη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση και την επανάσταση του 1830, έδρασαν οι ουτοπικοί και οι ανώριμοι επαναστάτες σοσιαλιστές, επεξεργαζόμενοι ένα πρόπλασμα της επαναστατικής θεωρίας και οργανώνοντας επαναστατικές συνωμοτικές ομάδες. Εκεί δημιουργήθηκε το 1836 από Γερμανούς εργάτες η «Ένωση των Δικαίων», η οποία στα 1847 μετονομάστηκε σε «Ένωση των Κομμουνιστών», πρόδρομος της ανεξάρτητης πολιτικής παρουσίας της εργατικής τάξης, η οποία συνδέθηκε κυρίως με τη δράση του Μαρξ και του Ένγκελς οι οποίοι και συνέταξαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο - το επαναστατικό ευαγγέλιο της εργατικής τάξης.
Η μεγαλειώδης ευρωπαϊκή επανάσταση των χρόνων 1848-49 όχι μόνο συγκλόνισε την ευρωπαϊκή ήπειρο αλλά και πλούτισε την συνείδηση της επαναστατικής πρωτοπορίας γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη απόπειρα συγκρότησης μιας εργατικής διεθνούς οργάνωσης με την ίδρυση, στα 1864, της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών, της 1ης Διεθνούς.
Επτά χρόνια μετά, με την παρισινή Κομμούνα, το προλεταριάτο θα έλθει για πρώτη φορά και για μικρό χρονικό διάστημα και κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες στην εξουσία Την διατήρησε ηρωικά μόνον για 71 μέρες.
Ο Μαρξ περιέγραψε αριστοτεχνικά το ιστορικό αυτό γεγονός στη μνημειώδη εργασία του η οποία έμεινε στην ιστορία της σοσιαλιστικής φιλολογίας με τον τίτλο Ο Εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία.
Στη σύντομη ιστορική της διαδρομή η 1ης Διεθνής συνέβαλε, με την συμβολή του Μαρξ, του Ένγκελς και των συντρόφων τους, τόσο στις θεωρητικές επεξεργασίες για την αναγκαιότητα μιας νέας κοινωνίας όσο και στην κοινή δράση του εργατικού κινήματος σε διεθνές επίπεδο. Το πρώτο βήμα, μικρό σε διάστημα χρόνου, τεράστιο στην ιστορική του προοπτική, είχε γίνει.
Για την 2η Σοσιαλιστική Διεθνή
Ο δεύτερος κύκλος -ο οποίος φέρει τον υπότιτλο «2η Σοσιαλιστική Διεθνής»- επικεντρώνεται στη δεύτερη φάση• στην ανάλυση της περιόδου η οποία ακολούθησε την αιματηρή καταστολή της Παρισινής Κομμούνας και ολοκληρώθηκε με το ολοκαύτωμα του αιματηρού πρώτου παγκοσμίου πολέμου.
Η ιστορική αναδρομή αναφέρεται στην με μαζικούς όρους συγκρότηση και κυρίως στην εκπληκτική και με πρωτοφανείς ρυθμούς άνοδο τόσο των εργατικών συνδικάτων όσο και των σοσιαλδημοκρατικών και εργατικών κομμάτων. Άνοδος η οποία αγκάλιασε όχι μόνο την Ευρώπη, η οποία υπήρξε το λίκνο της νέας 2ης Σοσιαλιστικής Διεθνούς, αλλά και χώρες του νέου κόσμου, τόσο στην βόρεια, την κεντρική και την Λατινική Αμερική όσο και στην Ασία, την Αυστραλία και την Αφρική.
Επικεντρώνεται τόσο στις θεωρητικές επεξεργασίες όσο και στα προγράμματα τα οποία, απαλλαγμένα από τις διαφόρων τύπου προκαταλήψεις των αιρέσεων της προηγούμενης ιστορικής φάσης, βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην μαρξιστική ανάλυση.
Η συλλογική δράση, η συμμετοχή στους καθημερινούς αγώνες αλλά και στην κεντρική πολιτική σκηνή, από την οργάνωση σκληρών και πολλές φορές αιματηρών απεργιακών κινητοποιήσεων και την πάλη για το οκτάωρο, μέχρι τον αγώνα για την καθολική ψηφοφορία και τη συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες, έβγαλαν από το περιθώριο της κοινωνίας δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους -άντρες και γυναίκες- μεταμόρφωσαν τον χαρακτήρα των εθνικών κρατών και άνοιξαν νέες σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η πορεία αυτή δεν ήταν, ωστόσο, ομαλή και ούτε ανέφελη. Αν η επανάσταση και ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας σε κάθε χώρα και στον κόσμο ολόκληρο αποτελούσαν τον ιστορικό στόχο του σοσιαλιστικού κινήματος στην αυγή της ιστορίας του, εντούτοις, σχεδόν από την αρχή εμφανίσθηκε στο εσωτερικό των συνδικάτων, των σοσιαλιστικών κομμάτων και της 2ης Σοσιαλιστικής Διεθνούς δεξιές τάσεις οποίες υιοθετώντας ένα μεταρρυθμιστικό πλαίσιο εγκατέλειψαν τον στόχο της επανάστασης και της υπέρβασης του καπιταλισμού προτείνοντας μια «ρεαλιστική» και «εφικτή» πολιτική η οποία οδηγούσε σε πλήρη προσαρμογή στο αστικό κράτος. Η πολιτική αυτή εκφράστηκε, κυρίως, με την πρόταση για την συμμετοχή των σοσιαλιστικών κομμάτων σε αστικές κυβερνήσεις με στόχο πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις.
Η πολιτική αυτή αν και βρήκε, λόγω του «ρεαλισμού» και των ορατών στόχων της, ακροατήρια στα πλαίσια τόσο των κομμάτων όσο και της ίδιας της εργατικής τάξης, εντούτοις, τα σοσιαλιστικά κόμματα, στην μεγάλη τους πλειοψηφία δεν ενέδωσαν στον πειρασμό του αστικού κυβερνητισμού. Ο Π. Ιγκλέσιας του ισπανικού PSOE, δεν δίστασε, στα πρώτα βήματα του ισπανικού κόμματος, να χαρακτηρίσει την πολιτική αντίθεση στη συμμετοχή των σοσιαλιστών σε αστικές κυβερνήσεις ως την «ευλογημένη αδιαλλαξία»!
Οι διαμάχες και οι εντάσεις, οι οποίες εκδηλώθηκαν τόσο στο επίπεδο της θεωρίας όσο και στην ίδια την πρακτική ζωή των συνδικάτων, των κομμάτων και της ίδιας της Σοσιαλιστικής Διεθνούς την επίδικη περίοδο ολοκληρώθηκε τραγικά με το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, τον Αύγουστο του 1914, γεγονός που οδήγησε σε μια χωρίς προηγούμενο κρίση στο εσωτερικό του οργανωμένου σοσιαλισμού.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ηγετικών ομάδων των σοσιαλιστικών κομμάτων αλλά και των εργατικών συνδικάτων, με το ξέσπασμα του πολέμου, υπέκυψαν στον αστικό εθνικισμό. Σε αντίθεση με τις μέχρι τότε διακηρύξεις τους αποδέχθηκαν τη φιλοπόλεμη αστική πολιτική στο όνομα της «υπεράσπισης της πατρίδας», πλειοψήφησαν σε «πατριωτισμό» και κατέληξαν απολογητές της ιμπεριαλιστικής πολιτικής των «δικών τους» κυβερνήσεων. Η χρεοκοπία, τόσο των σοσιαλιστικών κόμματων όσο και της 2ης Διεθνούς, υπήρξε ολοκληρωτική και οδήγησε σε μια κάθετη διάσπαση στις γραμμές του οργανωμένου συνδικαλισμού και σοσιαλισμού.
Η αριστερά της 2ης Διεθνούς αν και αδύναμη αρχικά, διαχωρίστηκε πολιτικά και οργανωτικά από την παλιά Διεθνή και συσπείρωσε τις δυνάμεις με στόχο την συγκρότηση μιας νέας διεθνούς οργάνωσης, της 3ης Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η διάσπαση ήταν γεγονός.
Οι δυνάμεις της δεξιάς αλλά και τμήματα του παραδοσιακού κέντρου της 2ης Διεθνούς, δεν αποδέχθηκαν την κριτική της κομμουνιστικής αριστεράς και ανασυγκρότησαν εν μέρει την παλιά Σοσιαλιστική Διεθνή. Η Σοσιαλιστική Διεθνής στη νέα της μορφή, υιοθέτησε πλήρως τις παραδοσιακές μεταρρυθμιστικές θέσεις, αποδεσμεύθηκε, σε βάθος χρόνου, από τις παραδοσιακές μαρξιστικές αντιλήψεις και αποτέλεσε έναν από τους πυλώνες του αστικού συστήματος εξουσίας. Η σύγκληση των κομμάτων της με τα αστικά κόμματα, στη βάση του κυριάρχου νεοφιλελεύθερου μοντέλου αποτελεί την σύγχρονη περίοδο μια χωρίς προηγούμενο χρεοκοπία του παραδοσιακού ρεφορμισμού.
Τα σοσιαλδημοκρατικά και εργατικά κόμματα υποστηρίζουν πλέον με φανατισμό το κεφάλαιο, την αγορά και τον ανελέητο ανταγωνισμό ενώ κατεδαφίζουν το «κράτος-πρόνοια» και τις κοινωνικές κατακτήσεις του παρελθόντος. Η μετάλλαξη των σοσιαλιστικών και εργατικών κομμάτων και της παραδοσιακής σοσιαλδημοκρατίας στα τέλη του 20ου και τις αρχές του 21ου αιώνα έχει πάρει πρωτοφανείς και ιστορικές, κατά πάσα πιθανότητα μη αναστρέψιμες, διαστάσεις.
Για την 3η Κομμουνιστική Διεθνή
Ο τρίτος κύκλος της εργασίας, περιγράφει το οδοιπορικό, την πορεία μέσα στους δυσβάσταχτους χρόνους του μεσοπολέμου, της 3ης Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος με τα εκατομμύρια των νεκρών και των τραυματιών αποτέλεσε ένα σημείο καμπής που άλλαξε θεμελιακά την ιστορία της ανθρωπότητας.
Το τίμημα υπήρξε πανάκριβο. Εκατομμύρια νεκροί, σκοτωμένα παιδιά στα χαρακώματα, τραυματίες και θύματα των ασθενειών ήταν ο θλιβερός απολογισμός ενός πολέμου των μεγάλων δυνάμεων, κυρίως της Ευρώπης, για την αναδιανομή του κόσμου. Ο πλανήτης έπρεπε να ξαναμοιραστεί με όποιες συνέπειες και αν είχε αυτό.
Η μαρξιστική μειοψηφία της 2ης Διεθνούς και των κομμάτων της ήταν αρχικά, στα πρώτα χρόνια του πολέμου, απομονωμένη από τις πλατιές μάζες των εργαζομένων οι οποίες, έχοντας υποκύψει στις σειρήνες του εθνικισμού, είχαν αποδεχτεί την πολιτική των ηγετικών ομάδων των κομμάτων τους. Η πολιτική απομόνωση της μαρξιστικής και ριζοσπαστικής αριστεράς ήταν πρωτοφανής.
Δεν ήταν τυχαίο ότι ο Λένιν τον Ιανουάριο του 1917, λίγους μήνες πριν την οκτωβριανή επανάσταση, σε μια ομιλία του στο Σπίτι του Λαού στη Ζυρίχη, υποστήριζε ότι «Εμείς οι ηλικιωμένοι [ο Λένιν ήταν τότε 47 ετών] ίσως να μην ζήσουμε τις αποφασιστικές μάχες αυτής της επανάστασης που έρχεται»
Τα πρώτα βήματα της μαρξιστικής αριστεράς ήταν αδύναμα. Όσο όμως προχωρούσαν τα αδιέξοδα από τις συνέπειες του πολύνεκρου και καταστροφικού πολέμου τόσο η μαρξιστική αριστερά αποκτούσε ακροατήριο. Αρχικά μέσα στην πρωτοπορία και στη συνέχεια σε μεγάλα τμήματα των εργαζομένων και των άλλων καταπιεσμένων στρωμάτων. Ενίσχυε τις θέσεις της μέσα στα σοσιαλιστικά κόμματα και τα εργατικά συνδικάτα.
Ο πόλεμος αποδείχθηκε πατέρας της επανάστασης.
Η οκτωβριανή επανάσταση του 1917 υπήρξε το μεγάλο, το αποφασιστικό γεγονός που σφράγισε μια νέα πορεία όχι μόνο για το εργατικό κίνημα αλλά και για την ίδια την ανθρωπότητα. Το πρώτο σημαντικό βήμα, στην πραγματικότητα ένα άλμα προς τον ουρανό, είχε γίνει.
Στην ουσία κατά τη διάρκεια αλλά κυρίως μετά το πέρας του πολέμου ένα επαναστατικό κύμα σάρωσε την Ευρώπη με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένα τεράστιο κύμα αμφισβήτησης στις γραμμές των σοσιαλιστικών και εργατικών κομμάτων. Οι παραδοσιακές ηγετικές ομάδες, τόσο στο πολιτικό όσο και στο συνδικαλιστικό πεδίο, βρέθηκαν στο επίκεντρο της κριτικής και της αμφισβήτησης. Μέσα από σύνθετες, πολύπλοκες και πλούσιες σε μορφή διαδικασίες, τις οποίες περιγράφω και σε μεγάλη έκταση στο βιβλίο, σχηματίσθηκαν τα νέα, κομμουνιστικά κόμματα καθώς και η νέα Διεθνής. Ο κόσμος ολόκληρος μπήκε έτσι σε μια περίοδο επαναστάσεων οι οποίες συγκλόνισαν την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και αντεπαναστάσεων, με την εμφάνιση και την επικράτηση του φασισμού σε μια σειρά χώρες-κλειδιά της Ευρώπης.
Τον πόλεμο ακολούθησαν τόσο τα επαναστατικά γεγονότα σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες –εκτός από τη Ρωσία, στη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, τη Φινλανδία, τη Βουλγαρία κλπ.– όσο και η αντεπανάσταση η οποία εμφανίσθηκε στη συνέχεια, φορώντας τη μαύρη στολή των φασιστικών και ναζιστικών ταγμάτων.
Η συγκρότηση, η ανάπτυξη και η πορεία των κομμουνιστικών κομμάτων και της Κομμουνιστικής Διεθνούς μέσα στους ταραγμένους καιρούς του μεσοπολέμου, μια πορεία η οποία ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1919 και έληξε άδοξα μέσα στους σπασμούς του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου τον Ιούνιο του 1943, αποτελεί το βασικό αντικείμενο του τρίτου κύκλου αυτής της εργασίας.
Ο κύκλος αυτός λόγω του μεγέθους του, απαρτίζεται, από δύο τόμους. Ο πρώτος τόμος αναφέρεται στα πρώτα κρίσιμα βήματα της νέας Διεθνούς. Στην προπαρασκευαστική περίοδο με τις συνδιασκέψεις των νέων και των γυναικών στην Βέρνη και τις συνδιασκέψεις της αριστερής μαρξιστικής πτέρυγας των κομμάτων της 2ης Διεθνούς στο Τσίμερβαλντ και το Κίνταλ της Ελβετίας.
Τα τέσσερα πρώτα καθοριστικά συνέδρια της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η ίδρυση της Κόκκινης Συνδικαλιστικής Διεθνούς αλλά και η συγκρότηση του Συμβουλίου για τους λαούς της Ανατολής αποτελούν αντικείμενο αυτής της ανάλυσης. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη συγκρότηση και την ανάπτυξη των κομμουνιστικών κομμάτων στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες: την Ρωσία, την Γερμανία, την Ιταλία, την Γαλλία την Αυστρία και την Ουγγαρία – χώρες στις οποίες κατά κύριο λόγο ξέσπασαν επαναστάσεις, εξεγέρσεις, καταλήψεις εργοστασίων, συγκροτήθηκαν Σοβιέτ και επαναστατικά συμβούλια εργατών, αγροτών και στρατιωτών.
Στον δεύτερο τόμο παρουσιάζεται η συγκρότηση των κομμάτων και σε άλλες χώρες της Ευρώπης -Πολωνία, Φινλανδία, Αγγλία, Ισπανία, Ελλάδα κλπ.- στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα.
Ολοκληρώνεται με την πορεία της Κομμουνιστικής Διεθνούς μέσα στα ταραγμένα χρόνια του μεσοπολέμου.
Η περίοδο αυτή χαρακτηρίζεται από τα επαναστατικά ξεσπάσματα και τους μαζικούς εργατικούς αγώνες σε μια σειρά χώρες: στην Βρετανία με την γενική απεργία του 1926, στην Κίνα με τα επαναστατικά γεγονότα της περιόδου 1925-27, στην Αυστρία με την επανάσταση του 1934 καθώς και με την μεγαλειώδη ισπανική επανάσταση η οποία τράνταξε την Ευρώπη και έληξε με μια τεραστίων διαστάσεων ήττα στα 1939.
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται επίσης από την επικράτηση της φασιστικής αντεπανάστασης στη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία και στην εγκαθίδρυση αυταρχικών καθεστώτων στην Αυστρία, την Ουγγαρία και στις χώρες των Βαλκανίων - περίοδος που κατέληξε τραγικά στον καταστροφικό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Παρουσιάζονται οι εξελίξεις στην Σοβιετική Ρωσία, οι καταστροφικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και ο αιματηρός εμφύλιος με τις ολέθριες συνέπειες του οι οποίες, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του επαναστατικού κύματος σε όλη την Ευρώπη, οδήγησαν στην απομόνωση του πρώτου εργατικού κράτους.
Η απομόνωση και τα μεγάλα προβλήματα, τα οποία από τα πρώτα κιόλας βήματα αντιμετώπισε το νέο επαναστατικό καθεστώς, εκδηλώθηκαν και στο εσωτερικό του ρωσικού κόμματος. Ξέσπασαν σκληρές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Οι αντιθέσεις αυτές, πρωτόγνωρες στον χαρακτήρα τους, οδήγησαν τελικά την επικράτηση της γραφειοκρατίας και του σταλινικού φαινομένου. Η διαπάλη αυτή επεκτάθηκε και στα κόμματα της Κομμουνιστικής Διεθνούς καθορίζοντας εν πολλοίς και τον χαρακτήρα της.
Οι διεργασίες στο εσωτερικό της διεθνούς οργάνωσης και οι θέσεις που ψηφίστηκαν στα διεθνή συνέδρια αποτέλεσαν επίσης αντικείμενο αυτής της εργασίας. Γίνεται αναφορά στο 6ο διεθνές συνέδριο του 1928 το οποίο υιοθέτησε την καταστροφική πολιτική του σοσιαλφασισμού, πολιτική η οποία οδήγησε -εξαιτίας και της αντίστοιχης πολιτικής της ηγεσίας της σοσιαλδημοκρατίας- στην επικράτηση του φασισμού στην Γερμανία με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα. Αντίθετα το 7ο διεθνές συνέδριο υποστήριξε μια εκ διαμέτρου διαφορετική πολιτική, την πολιτική των λαϊκών μετώπων, τη συνεργασία δηλαδή των κομμάτων της αριστεράς με τα αστικά φιλελεύθερα κόμματα. Η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε στη Γαλλία και στην Ισπανία όπου και οδήγησε σε ήττα την μεγάλη ισπανική επανάσταση με αρνητικές συνέπειες για το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο.
Η αφήγηση δεν περιορίζεται στο να περιγράψει την ιστορία των «νικητών» στα πλαίσια του κινήματος. Στην ιστορική ανάλυση σημαντική θέση έχουν οι ομάδες της αντιπολίτευσης που σχηματίσθηκαν ως αντίδραση στον ανερχόμενο σταλινισμό σχεδόν σε όλες τις χώρες και οι οποίες σχημάτισαν διεθνείς κινήσεις και οργανώσεις, όπως η Διεθνής Αριστερή Αντιπολίτευση υπό την ηγεσία του Λ. Τρότσκι, η οποία στη συνέχεια συγκρότησε την 4η Διεθνή, η Διεθνής Κομμουνιστική Αντιπολίτευση, η οποία απηχούσε τις απόψεις του Μπουχάριν, το Διεθνές Γραφείο του Λονδίνου και άλλες συσπειρώσεις, σήμερα ξεχασμένες.
Γίνεται επίσης αναφορά στην πιο τραγική περίοδο αυτής της Διεθνούς. Στις περιβόητες δίκες της Μόσχας που οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα την μεγάλη πλειοψηφία των ηγετών της επανάστασης του 1917 και στις αιματηρές εκκαθαρίσεις στελεχών του κόμματος, του κράτους και του στρατού αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων εργατών και αγροτών. Εκκαθαρίσεις οι οποίες επεκτάθηκαν και στα κόμματα της Διεθνούς.
Τέλος, περιγράφει την άδοξη διάλυση της μέσα στις φλόγες του αιματηρού δεύτερου μεγάλου πολέμου, με τις εκατόμβες των δεκάδων εκατομμυρίων νεκρών στρατιωτών και αμάχων, και τις παραμονές ενός μεγάλου επαναστατικού ξεσπάσματος το οποίο ενισχύθηκε από την προώθηση του Κόκκινου Στρατού στην Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια και τα αντιστασιακά κινήματα σε όλη την Ευρώπη.
Τα γεγονότα αυτά σφράγισαν τις παγκόσμιες εξελίξεις από το 1945 μέχρι και το μοιραίο 1989.
Στην ουσία, η εργασία αυτή επιχειρεί –δεν γνωρίζω πόσο επιτυχώς- μια ιστορική αναδρομή της πορείας του κινήματος στο εθνικό και διεθνές πεδίο. Θέλει επίσης –και αυτό το θεωρώ εξίσου σημαντικό- να δώσει μια απάντηση στους κάθε λογής αναθεωρητές της ιστορίας, τόσο τους δεξιούς όσο και τους «αριστερούς».
Είμαι σίγουρος –σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά- ότι δεν θα αργήσει να έλθει η στιγμή που οι σημερινοί αναθεωρητές της ιστορίας θα ηττηθούν.
___________________________________________________________________________________
.
