Στάση στο Καλαμάκι

Απολογιστικά για την εκδήλωσή μας

"Ο Βάρναλης μέσα από τα χρονογραφήματά του 1939-1953"

Στις 13 Απριλίου στον Πολυχώρο μας φιλοξενήσαμε τον Νίκο Σαραντάκο, συγγραφέα, μεταφραστή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, γνωστό επίσης για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη φρασεολογία, την ετυμολογία, τη λεξικογραφία και την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Ήταν μια εξαιρετική βραδιά, στην οποία ο Νίκος Σαραντάκος μάς μύησε στο έργο του Κώστα Βάρναλη ως χρονογράφου μέσα από τα χρονογραφήματα του και τα άρθρα του της περιόδου 1939 -1958.

Ο Νίκος Σαραντάκος, στο ερώτημα αν έχει νόημα να διαβάζουμε σήμερα χρονογραφήματα που γράφτηκαν πριν από 70-80 χρόνια, απάντησε ότι, όταν τα χρονογραφήματα υπογράφονται από μεγάλους λογοτέχνες και ιδίως όταν δεν αναφέρονται στην τρέχουσα, του καιρού τους, επικαιρότητα, τότε διατηρούν την αξία τους σε δύο επίπεδα: καταρχάς δίνουν στον αναγνώστη την ευκαιρία να γνωρίσει μία ακόμη πτυχή του έργου του λογοτέχνη, και έπειτα, τα χρονογραφήματα ενός μεγάλου λογοτέχνη όπως ήταν ο Βάρναλης, έχουν για εμάς τους αναγνώστες των επόμενων γενεών την αξία ότι μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε μιαν εικόνα της ζωής πριν από μερικές δεκαετίες, πράγματα που έχουν αλλάξει και δεν θα τα γνωρίζαμε με άλλον τρόπο, και να πάρουμε μιαν εικόνα για το πώς ζούσαν οι παππούδες μας που δεν τη δίνει η μεγάλη ιστορία.

Ο Βάρναλης, πρωταρχικά ποιητής, δίκαια καταλαμβάνει μια από τις πρώτες θέσεις στο λογοτεχνικό μας στερέωμα, και αυτό δεν το αναιρεί η ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία.

Όπως μας είπε ο Ν. Σαραντάκος, ο Βάρναλης αφού εξαναγκάστηκε ουσιαστικά να παραιτηθεί το 1926 από τη μέση εκπαίδευση λόγω της ιδεολογίας του, στράφηκε για βιοποριστικούς λόγους στη δημοσιογραφία, μεταξύ άλλων ενασχολήσεων, και είχε μια μακρόχρονη και πολύ δημιουργική συνεργασία με εφημερίδες. Εργάστηκε αρχικά σαν δημοσιογράφος, ιδιότητα με την όποια άλλωστε πήρε τελικά σύνταξη, και στη συνέχεια σαν χρονογράφος σε διάφορες εφημερίδες – ανυπόγραφα, τα πρώτα χρόνια, καθώς λόγω των αριστερών του ιδεών ήταν στη μαύρη λίστα. Έγραφε καθημερινά, στο τέλος και δύο φορές την ημέρα, στις εφημερίδες Προοδευτικός Φιλελεύθερος, Προοδευτική Αλλαγή, Ελεύθερος Άνθρωπος, Ανεξάρτητος, Ριζοσπάστης, Πρωία και άλλες. Μετά την Κατοχή συνεργάστηκε με τον Ριζοσπάστη και τον Ρίζο της Δευτέρας και από τις 23.8.53 καθημερινά με την Αυγ,ή όπου πλέον έγραφε πολιτικό και μαχητικό χρονογράφημα μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1958. Τα χρονογραφήματα του Κ. Βάρναλη, συχνά καυστικά, χιουμοριστικά και πάντα με κοινωνική ευαισθησία, έχουν σαν θεματολογία τους τη λογοτεχνία, την αισθητική, την εκπαίδευση, τη γλώσσα με έμφαση στην καθιέρωση της δημοτικής, ενώ στην Αυγή γράφει επίσης για το Κυπριακό, την εξάρτηση της χώρας, τις διώξεις των αριστερών.

Ο Νίκος Σαραντάκος έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το έργο του Κώστα Βάρναλη. Από τα 3.500 περίπου χρονογραφήματα του Βάρναλη, συγκέντρωσε και επιμελήθηκε την έκδοση 1.634 από αυτά, σε επτά θεματικούς τόμους: Αττικά, Αστυνομικά, Συμποσιακά, Πολεμικά, Ερωτικά Ιστορικά και Φιλολογικά. Επίσης επιμελήθηκε την έκδοση δυο βιβλίων με συλλογές άρθρων του, ενώ επίκειται η κυκλοφορία δύο ακόμη τόμων με χρονογραφήματα.

Στην αρχή της ομιλίας του, ο Ν. Σαραντάκος αναφέρθηκε στη στενή σχέση του Κ. Βάρναλη με το Καλαμάκι, το οποίο άλλωστε μνημονεύει σε πολλά χρονογραφήματά του, καθώς έμενε εδώ με τη σύζυγό του Δώρα Μοάτσου για αρκετά μάλλον χρόνια, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πού ακριβώς βρισκόταν η κατοικία τους. Σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, σύχναζε τη δεκαετία του 1960 στο καφενείο του Κριμπένη στη Θουκυδίδου. Λέγεται επίσης ότι ο Τριβέλας, τον οποίο αναφέρει ο Βάρναλης στον Πρόλογο των Σκλάβων Πολιορκημένων, σχετίζεται με την ταβέρνα του Τριβέλα που υπήρχε τότε στο Καλαμάκι και είναι πολύ πιθανόν να την επισκεπτόταν.

Όπως μας ανέφερε μάλιστα ο Ν. Σαραντάκος, ο Αρ. Θωμόπουλος του έδωσε την πληροφορία ότι, όταν το 1975 ο δήμος Αλίμου έδωσε το όνομα του Κ. Βάρναλη σε μία οδό, αιτιολόγησε την απόφαση αυτή με το επιχείρημα ότι ο ποιητής ήταν δημότης και κάτοικος της πόλης επί σειρά ετών.

Σημαντική επίσης ήταν η μαρτυρία της Λίνας Πετράκη, συνδημότισσάς μας, την οποία είχε βαφτίσει ο Βάρναλης όταν ήταν ήδη σε μεγάλη ηλικία. Όπως μας είπε η Λ. Πετράκη, ο Κ. Βάρναλης και η Δ. Μοάτσου, όσο κατοικούσαν εδώ στον Άλιμο, περνούσαν καλοκαίρια και γιορτές μαζί με την οικογένειά της.

Στο βίντεο που ακολουθεί, μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την ομιλία του Νίκου Σαραντάκου, καθώς και τις παρεμβάσεις που έκαναν στο τέλος ο Αρ. Θωμοπουλος και η Λίνα Πετράκη.

https://www.youtube.com/watch?v=H5IFYn4klYU

Σημείωση: Ο Νίκος Σαραντάκος ανέβασε στο ιστολόγιο του ολόκληρο το κείμενο της ομιλίας του, οπότε μπορείτε να την διαβάστε ΕΔΩ

Φωτογραφίες απο την εκδήλωση